Spisak botova - za ’astroturfing’ u Srbiji

Bot-armija: najaktivniji su Kruševac i Šabac, a Mali Zvornik i Novi Kneževac prvi „po glavi stanovnika“, 8. 7. 2023.

KOMPLETAN SPISAK

Na Tviter nalogu @protivdictature je objavljena tabela u kojoj su pobrojani – kako se navodi – „svi botovi“, uz „ime, prezime, okrug, mesto i linkove naloga na Tviteru“.

Da li je ova tabela SNS-ovih onlajn aktivista verodostojna? S obzirom na količinu podataka, ali i pojedine (vidljive) nepreciznosti pri unosu, nemoguće je tvrditi da je sve što je navedeno tačno. Ipak, sudeći prema inicijalnim reakcijama i informacijama, uključujući i informacije do kojih je došla naša redakcija, nema mesta krupnijim prigovorima na račun autentičnosti. U ovom tekstu koristićemo termine „bot“ i „botovanje“, prepoznatljive u domaćoj javnosti, iako bi adekvatniji termin za opisanu vrstu aktivnosti bio „astroturfing“.

Od tvitovanja do „lupanja pluseva i minusa“

Kontaktirali smo sa jednom od osoba čije je ime na spisku. Potvrdio nam je da su njegovi lični podaci (ime, prezime, okrug i opština) ispravni, kao i informacije o nalozima za koje je zadužen. U kratkoj razmeni poruka navodi da nije dodatno plaćen za „botovanje“, već time „pravda“ svoje radno mesto u jednoj lokalnoj instituciji. Kvalifikovan je za posao koji je dobio i ima završene diplomske studije. Njegove aktivnosti na Tviteru, Instagramu, Fejsbuku i Tiktoku su afirmativne: lajkuje i deli sadržaje u vezi sa SNS-om, ali se ne upušta u raspravu sa drugim korisnicima. Iako mu je traženo da postupa agresivnije, nije pristao na to. Njegov učinak, uključujući i „lupanje pluseva i minusa“ na portalima, prati se i boduje preko centralne platforme. O sistemu upravljanja „bot-nalozima“ BIRN je pisao 2020. godine u ovoj analizi.

Tviter je pre tri godine objavio da je uklonjeno 8,5 hiljada naloga koji su bili u službi Srpske napredne stranke. Sa tih naloga objavljeno je više od 40 miliona tvitova, a Danijel Buš sa Stanfordove Internet opservatorije sproveo je temeljnu analizu karakteristika SNS „botova“ i njihovih objava.

#OznačiBotove pic.twitter.com/Q0b7v2dWOc
— Boris Malagurski (@malagurski) July 7, 2023

Botuju 3.162 osobe

Prema novoj tabeli, koja je datirana na 27. jun ove godine, Srpska napredna stranka ima na raspolaganju oko 4.800 bot-naloga na Tviteru, dok je broj takvih naloga na Fejsbuku, Instagramu i Tiktoku prilično ujednačen i iznosi oko 3.200.

Kao što se može videti, jedna osoba obično je zadužena za vođenje više naloga i predstavlja se pod različitim lažnim identitetima. Nastojali smo da utvrdimo ukupan broj individua koje su angažovane u ovom sistemu i došli smo do 3.162 osobe, tako što smo tražili broj unikatnih kombinacija polja „ime i prezime“ i „opština“. Ovu procenu treba uzeti s manjom rezervom, budući da postoji šansa da dve različite osobe iz iste opštine nose isto ime i prezime.

Kruševac na liderskoj poziciji

Sudeći prema podacima iz tabele, najaktivnije bot-žarište je u Kruševcu (87 osoba), a slede Šabac (70) i Leskovac (63). Prosečan broj botova po aktivnoj opštini / gradu je dvadeset, s tim da su – ako je verovati podacima – sve opštine Kosova i Metohije, kao i Bosilegrad, Crna Trava, Doljevac, Gadžin Han, Preševo, Trgovište i Tutin trenutno bot-free.

Ukoliko pogledamo ukupan broj bot-naloga na svim mrežama, najaktivniji je Šabac (390), a prate ga Kruševac (355) i Leskovac (277). Među aktivnim opštinama jednocifren broj bot-naloga imaju samo Čajetina, Medveđa i Majdanpek.

Priredili smo skraćenu tabelu sa po 20 najaktivnijih opština u obe kategorije, dok celu tabelu možete preuzeti ovde.

Broj naloga

Šabac 390
Kruševac 355
Leskovac 277
Novi Bečej 259
Kragujevac 258
Vranje 248
Kraljevo 241
Bela Crkva 215
Srbobran 201
Smederevo 190
Pančevo 185
Čačak 184
Užice 180
Žabalj 174
Novi Sad - grad 172
Prokuplje 166
Loznica 165
Mali Zvornik 162
Valjevo 160

Broj individua

Kruševac 87
Šabac 70
Leskovac 63
Novi Bečej 54
Kragujevac 52
Vranje 52
Bela Crkva 49
Kraljevo 48
Čačak 44
Smederevo 43
Novi Sad - grad 41
Srbobran 40
Mali Zvornik 38
Užice 39
Loznica 38
Prokuplje 37
Ruma 37
Žabalj 36
Sombor 35

Broj botova „po glavi stanovnika“

Naposletku, zanimao nas je i broj botova „po glavi stanovnika“. Uporedili smo informacije iz tabele sa podacima poslednjeg popisa stanovništva. Na čelu tabele su, izjednačeni, Mali Zvornik i Novi Kneževac (0,32%), a slede Bela Crkva (0,31%), Čoka (0,30%) i Srbobran (0,28%).

Stefan Kosanović, Ivan Subotić i Stefan Janjić
Izvor: Fake news tragač, 8. 7. 2023.

Marko Čadež, predsednik Privredne komore Srbije - 12. 7. 2023.